นพ.ชลภัฏ จาตุรงคกุล

เครื่องให้ออกซิเจนแรงดันสูง  แนวทางใหม่ในการรักษาออทิสติก

ออทิสติก คือ ภาวะบกพร่องของพัฒนาการรูปแบบหนึ่ง โดยเกิดจากการทำงานผิดปกติของหลาย ๆ ระบบในร่างกายที่เกิดร่วมกัน ส่งผลให้การรับรู้ การแสดงออกทางอารมณ์ และพฤติกรรมของเด็กผิดปกติไปจากเด็กอื่นทั่วไป โดยภาพรวมการศึกษาวิจัยเกี่ยวกับเด็กออทิสติกในปัจจุบันยังไม่สามารถสรุปอย่างชัดเจนได้ว่าความผิดปกติที่พบในแต่ละระบบนั้นมีความเชื่อมโยงกันในระดับใด แต่อย่างไรก็ตาม ข้อมูลจากการศึกษาของหลายสถาบันมีความเห็นใกล้เคียงกันว่า กลไกของการเกิดโรคที่สำคัญนั้นส่วนหนึ่งเกิดจากการที่มีเลือดไปเลี้ยงเซลล์สมองไม่เพียงพอ ทำให้เซลล์สมองบางส่วนทำงานน้อยหรือไม่ทำงาน ซึ่งในปัจจุบันมีแนวทางรักษามากมาย โดยหนึ่งในนั้นคือ การรักษาโดยการใช้เครื่องให้ออกซิเจนแรงดันสูง (Hyperbaric Oxygen Therapy หรือ HBO)

นพ.ชลภัฏ จาตุรงคกุล จิตแพทย์เด็กและวัยรุ่น ศูนย์พัฒนาการเด็กกรุงเทพ โรงพยาบาลกรุงเทพ กล่าวว่า ออทิสติกสามารถพบได้ในเด็กตั้งแต่ในช่วงก่อนวัยเรียน หรือประมาณ 3 ขวบ โดยส่วนใหญ่มาด้วยปัญหาไม่มีภาษาพูดเมื่อถึงเกณฑ์ หรือประมาณ 1 ขวบ หรือเคยพูดได้แล้วอยู่ ๆ หยุดพูดไป มีอาการพูดซ้ำ ๆ ทวนคำ ทวนประโยคไปมา พูดภาษาแปลก ๆ ไม่มีความหมายที่คนทั่วไปจะสามารถเข้าใจได้ ที่โรงเรียนครูมักแจ้งผู้ปกครองว่าเด็กไม่ชอบเข้ากลุ่ม ชอบเล่นคนเดียว ชอบอยู่ตามลำพัง สบตาน้อยถึงไม่สบตา มีพฤติกรรมชอบทำอะไรซ้ำ ๆ เอาของมาวางเรียงกันเป็นทางยาว ต้องนั่งเก้าอี้ตัวเดิม ถอดรองเท้าวางที่เดิมทุกวัน คับข้องใจง่าย ไม่มีความยืดหยุ่นและไม่สามารถอดทนรับการเปลี่ยนแปลงต่อวิถีเดิม ๆ ที่เคยชินได้ เดินเขย่ง สะบัดมือ ทุบศีรษะตัวเอง เอาศีรษะโขกกำแพง อาการผิดปกติอื่น ๆ ที่อาจพบร่วมได้ในเด็กทารกสังเกตได้จากอาการ ได้แก่ ไม่มีการแสดงออกทางสีหน้า ไม่มองตาม (อายุ 3 เดือน) ไม่หันตามเสียง (อายุ 6 เดือน) ร้องน้อยกว่าปกติ

โดยสาเหตุของภาวะออทิสติกนั้นเกิดจากการทำงานผิดปกติของหลาย ๆ ระบบในร่างกายที่เกิดร่วมกัน ส่งผลให้การรับรู้ การแสดงออกทางอารมณ์ และพฤติกรรมของเด็กผิดปกติไปจากเด็กอื่นทั่วไป เนื่องจากธรรมชาติของเด็กออทิสติกแต่ละคนจะมีความละเอียดอ่อนและสลับซับซ้อนสูง จึงทำให้ลักษณะอาการในเด็กออทิสติกแต่ละคนมีความหลากหลาย ช่วงวัยและสภาวะแวดล้อมที่แตกต่างอาจส่งผลให้ลักษณะอาการของภาวะออทิสติกไม่ได้คงที่ตลอดเวลาและยากต่อการวินิจฉัย ทำให้เกิดการวินิจฉัยที่ล่าช้าออกไป ส่งผลให้การดำเนินชีวิตของเด็กออทิสติกนั้นแย่ลง นอกจากนั้นการวางแผนดูแลรักษาที่ไม่ตรงจุดคือเหตุผลอีกส่วนหนึ่งที่ทำให้ผลสัมฤทธิ์ของการรักษาดูแลเด็กออทิสติกนั้นออกมาไม่ดีเท่าที่ควร

ปัจจุบันมีการค้นพบหลักฐานใหม่ ๆ จากการวิจัยทางการแพทย์ที่เกี่ยวข้องกับออทิสติกอยู่อย่างต่อเนื่องและมากมาย ส่งผลให้เกิดองค์ความรู้และความเข้าใจที่มีต่อออทิสติกนั้นมีความลึกซึ้งมากยิ่งขึ้น ในปัจจุบันขีดความสามารถในการตรวจและค้นพบความผิดปกติทางสรีรวิทยา ธาตุโลหะ สสาร และระดับความเป็นพิษบางอย่างในกระแสเลือด (Biomarkers) เป็นอีกหนึ่งปัจจัยที่สามารถช่วยเพิ่มประสิทธิภาพในการรักษา และทำให้การรักษาออทิสติกนั้นมีความแม่นยำตรงจุด และให้ผลลัพธ์เป็นที่น่าพึงพอใจ โดยการเติมออกซิเจนผ่านการหายใจในห้องแรงดันอากาศสูงสามารถช่วยฟื้นฟูเซลล์สมองที่ไม่ทำงานให้กลับมาใช้การได้เป็นปกติ ส่งผลให้อาการของออทิสติกลดน้อยลง การผสมผสานขององค์ความรู้ใหม่ ๆ นวัตกรรมการรักษาที่ทันสมัย และเทคโนโลยีที่ก้าวหน้าผนวกกับการฝึกขั้นพื้นฐานซึ่งประกอบไปด้วย การกระตุ้น และฟื้นฟูพัฒนาการในด้านต่าง ๆ อย่างต่อเนื่องและสม่ำเสมอจะทำให้อาการของออทิสติกดีขึ้นได้อย่างรวดเร็วและเป็นรูปธรรม

การใช้เครื่องให้ออกซิเจนแรงดันสูง (Hyperbaric Oxygen Therapy: HBO) เป็นการรักษาแบบทางเลือกที่นำมาใช้ผสมผสานเข้ากับการรักษาแบบเดิม มีความปลอดภัยสูง และให้ผลการรักษาเป็นที่น่าพึงพอใจในระยะเวลาที่สั้นลง อาศัยทฤษฎีทางสรีรวิทยาโดยการเพิ่มปริมาณออกซิเจน 100% ให้กับเซลล์สมองที่ระดับแรงดัน 1.3 บรรยากาศ (ata) ส่งผลให้เซลล์สมองเกิดการตื่นตัวและทำงานอย่างมีประสิทธิภาพมากขึ้น สมองและร่างกายได้รับออกซิเจนสูงกว่าการให้ออกซิเจนตามปกติหลายเท่าจนสามารถช่วยให้สมองทำงานได้ดีมีประสิทธิภาพมากยิ่งขึ้น ซึ่งโดยปกติจะไม่พบปรากฏการณ์ดังกล่าวในการหายใจเอาออกซิเจนเข้าปอดที่ชั้นบรรยากาศธรรมดาซึ่งมีออกซิเจนปะปนอยู่เพียง 21% โดยจะมีการเปลี่ยนแปลงในเชิงสรีรวิทยาของเซลล์สมองจากการใช้ออกซิเจนแรงดันสูง

ทั้งนี้การหายใจด้วยออกซิเจน 100% ในห้องปรับบรรยากาศ HBO ทำให้เซลล์สมองได้รับออกซิเจนในระดับที่สูงกว่าการให้ออกซิเจนตามปกติ ช่วยให้สมองทำงานได้ดีขึ้น ส่งผลให้ปริมาณออกซิเจนที่ละลายในเลือดแดงสูงขึ้น ทำให้ส่งออกซิเจนไปเลี้ยงเซลล์สมองและอวัยวะส่วนปลายได้ทั่วถึงยิ่งกว่าเมื่อเทียบกับในภาวะปกติ ให้ประโยชน์ในด้านการช่วยสร้าง Collagen ผ่านการกระตุ้นและการแบ่งตัวของเซลล์อ่อน Fibroblast Cells ทำให้เกิดการสร้างเส้นเลือดฝอยเพิ่มมากขึ้น สะดวกต่อการขนส่งออกซิเจนเข้าสู่เซลล์สมอง และยังจะช่วยเพิ่มสเต็มเซลล์ในร่างกาย (Mobilizing Stem Cells) โดยออกซิเจนบริสุทธิ์ภายใต้แรงดันสูงจะกระตุ้นให้เกิดการเคลื่อนย้ายของเซลล์ต้นกำเนิด (Stem Cells) ออกจากไขกระดูกนำไปใช้ในการสร้างเส้นเลือดใหม่ (Neovascularization) เพื่อไปหล่อเลี้ยงอวัยวะในส่วนที่ต้องการเลือดในการทำงานสูง เช่น เซลล์สมอง เป็นต้น

สำหรับขั้นตอนและวิธีการรักษา แพทย์จะเริ่มจากการตรวจประเมินความพร้อมของร่างกาย จากนั้นจึงให้เข้ารับการรักษาโดยหายใจออกซิเจนบริสุทธิ์ 100% ในห้องปรับบรรยากาศ HBO ที่แรงดัน 1.3 ata โดยใช้เวลารอบละ 60 นาที สามารถเลือกเข้ารับการรักษาได้ถึง 2 รอบต่อวัน แต่ในเคสที่ตอบสนองต่อการรักษา การเปลี่ยนแปลงมักเริ่มพบหลังจากรอบที่ 10 เป็นต้นไป (จากการรักษาระดับหวังผลที่ 40 รอบขึ้นไป) หลังจากเสร็จสิ้นการรักษาในแต่ละวัน ผู้รับการรักษาสามารถกลับบ้านได้ทันที

“ผลจากการที่เซลล์สมองทำงานมีประสิทธิภาพสูงขึ้นในเคสที่ตอบสนองต่อการรักษาดี เฉลี่ย 60-70% มักพบว่า ผู้เข้ารับการรักษาจะสามารถสบตาได้นาน และแสดงออกถึงการรับรู้ มีปฏิสัมพันธ์กับสังคมที่เพิ่มมากขึ้นอย่างเห็นได้ชัดตั้งแต่รอบที่ 5-10 เป็นต้นไป และในเคสที่ตอบสนองน้อย เฉลี่ย 20-30% การรักษาจะไม่ได้ทำให้การดำเนินของโรคนั้นซับซ้อนเพิ่มมากขึ้น” นพ.ชลภัฏ กล่าวทิ้งท้าย