ยาสเตียรอยด์กับการรักษาไข้เลือดออก

นพ.ธนาวุฑฒ์ โสภักดี โรงพยาบาลเปาโล เมโมเรียล

ไข้เลือดออก หรือ Dengue Hemorrhagic Fever (DHF) เกิดจากเชื้อไวรัสเดงกี สามารถติดต่อจากคนหนึ่งไปสู่อีกคนหนึ่งโดยมีพาหะคือยุงลาย ซึ่งเกิดจากลูกน้ำในน้ำใส ๆ ที่ขังตามภาชนะรอบบ้าน เมื่อโตเป็นตัวยุงแล้วก็ชอบมาอาศัยอยู่ในบ้านคนและกัดคนตอนกลางวัน เมื่อเชื้อเข้ามาสู่ตัวคนแล้วจะมีระยะฟักตัว 3-14 วัน จากนั้นจึงเข้าระยะเป็นไข้สูงอยู่นาน 2-7 วันจากปฏิกิริยาที่ภูมิคุ้มกันของร่างกายพยายามกำจัดเชื้อ อาจชักเพราะไข้สูง อาจมีจุดเลือดออกตามตัว มีตับโตเนื่องจากเกิดการอักเสบที่ตับ แล้วเมื่อไข้เริ่มจะลงก็เข้าสู่ระยะช็อก จากการที่ผนังหลอดเลือดที่เกิดการอักเสบจนปล่อยให้สารน้ำในหลอดเลือดรั่วออกไปนอกหลอดเลือดทำให้เลือดข้นขึ้นแต่ปริมาตรเลือดลดลงจนไม่พอไหลเวียน ผู้ป่วยจะมีอาการซึม เหงื่อออก มือเท้าเย็น ไม่ถ่ายปัสสาวะ ชีพจรเบาและเร็ว มีเลือดออกง่าย เพราะเกล็ดเลือดต่ำโดยไม่ทราบสาเหตุแน่ชัด ถ้าโรคเป็นมากก็ช็อกจนเสียชีวิตได้ ระยะนี้จะนาน 1-2 วัน เมื่อผ่านไปได้ก็จะเข้าระยะพักฟื้น คือค่อย ๆ ดีขึ้นจนหายเป็นปกติ โรคนี้มีอัตราตายต่ำกว่า 1% แต่ถ้ามีอาการช็อกจะมีอัตราตายสูงถึง 12-44% การวินิจฉัยโรคนี้ต้องเจาะเลือดตรวจหาภูมิคุ้มกันต่อเชื้อไข้เลือดออก หรือตรวจหาตัวเชื้อ (antigen) ไข้เลือดออก

สเตียรอยด์ (Steroid) เป็นชื่อเรียกโดยย่อของกลุ่มยาที่มีชื่อเต็มว่า corticosteroid ยากลุ่มนี้มีฤทธิ์และข้อบ่งใช้มากมาย สเตียรอยด์จะถูกใช้เมื่อใช้ยาอื่นไม่ได้ผล หรือโรคนั้นไม่อาจควบคุมด้วยยาอื่น เนื่องจากมีอาการข้างเคียงสูง วัตถุประสงค์ที่นำสเตียรอยด์ไปใช้ก็เพื่อบรรเทาอาการอักเสบ และกดภูมิคุ้มกันในโรคต่าง ๆ นั้น

การรักษาไข้เลือดออกด้วยการใช้สเตียรอยด์พบว่า มีแพทย์ใช้ยาสเตียรอยด์บ้าง เนื่องจากยังไม่มียาที่รักษาไข้เลือดออกอย่างได้ผล นอกเหนือจากการให้สารน้ำทดแทน หรือเกล็ดเลือดเมื่อมีข้อบ่งชี้ จากการรวบรวมข้อมูลเชิงประจักษ์เกี่ยวกับการรักษาด้วยยาสเตียรอยด์ในผู้ป่วยไข้เลือดออกพบว่า ข้อมูลส่วนใหญ่รายงานว่าสเตียรอยด์ไม่ช่วยลดอัตราการเสียชีวิตในผู้ป่วยไข้เลือดออกโดยเฉพาะในรายที่มีอาการช็อก พบข้อมูลส่วนหนึ่งสนับสนุนว่าการให้สเตียรอยด์ในระยะเริ่มแรกของไข้เลือดออกจะลดความรุนแรงของไข้เลือดออก ลดการเกิดภาวะแทรกซ้อนรุนแรงได้

กล่าวโดยสรุป ยาสเตียรอยด์ยังไม่มีข้อบ่งชี้ในการใช้รักษาไข้เลือดออกอย่างชัดเจน พบข้อมูลกลุ่มน้อยระบุว่าการให้ยาสเตียรอยด์ในระยะเริ่มแรกสามารถลดความรุนแรงของไข้เลือดออกจนเกิดภาวะแทรกซ้อนรุนแรงได้ ยังคงต้องติดตามข้อมูลที่มากขึ้นต่อไป