สิ่งแปลกปลอมอุดกั้นในทางเดินหายใจ (Foreign Body in Respiratory Tract)

พญ.ชนากานต์ สุวัฒนศิลป์, แพทย์ประจำบ้านชั้นปีที่ 3

อ.นพ.สรวิศ สวัสดิ์มงคลกุล, อาจารย์แพทย์

ผศ.พญ.รพีพร โรจน์แสงเรือง, อาจารย์แพทย์

ภาควิชาเวชศาสตร์ฉุกเฉิน

คณะแพทยศาสตร์โรงพยาบาลรามาธิบดี

สิ่งแปลกปลอมอุดกั้นในทางเดินหายใจ

ระบาดวิทยา

            สิ่งแปลกปลอมในทางเดินหายใจที่พบได้บ่อยที่สุดคืออาหาร โดยมากจะไม่สามารถเห็นได้จากการตรวจด้วยเอกซเรย์ การอุดกั้นทางเดินหายใจเป็นสาเหตุการเสียชีวิตที่พบได้บ่อยในเด็ก โดยเฉพาะช่วงอายุน้อยกว่า 2 ปี 

            โดย 75% ของผู้ป่วยมีอายุน้อยกว่า 9 ปี อุบัติการณ์พบสูงสุดในช่วงอายุ 1-2 ปี และจะพบน้อยลงเมื่ออายุมากกว่า 3 ปี เนื่องจากเด็กในวัย 1-2 ปีนี้สามารถยืนและใช้ปากในการสำรวจสิ่งของ นอกจากนี้ทักษะการใช้ fine motor ในการจับสิ่งของชิ้นเล็ก ๆ ได้ดี แต่ฟันกรามยังไม่พัฒนาให้สามารถเคี้ยวอาหารได้ดี จึงเกิดสิ่งแปลกปลอมอุดกั้นในทางเดินหายใจได้บ่อย

สิ่งแปลกปลอมที่พบได้บ่อยสุดในเด็กเล็ก ได้แก่ อาหาร ในขณะที่สิ่งแปลกปลอมอุดกั้นที่ไม่ใช่อาหารจะพบได้บ่อยกว่าในเด็กที่โตกว่า ได้แก่ เหรียญ คลิปหนีบกระดาษ เข็มหมุด ปลอกปากกา ลูกโป่ง ลูกบอล ลูกแก้ว และของเล่นอื่น ๆ

 ปัจจัยที่ทำให้สิ่งแปลกปลอมนั้นอันตราย ได้แก่ เป็นวัตถุกลมโดยมักทำให้เกิดการอุดกั้นทางเดินหายใจโดยสมบูรณ์ วัตถุนั้นทำให้แตกได้ยาก วัตถุถูกบีบอัดได้ หรือวัตถุมีพื้นผิวเรียบและลื่น

ตำแหน่งที่พบสิ่งแปลกปลอมอุดกั้นบ่อยจะแตกต่างกันตามช่วงอายุ โดยในเด็กพบเพียง 50% ที่จะมีการอุดกั้นในทางเดินหายใจส่วนต้น เพราะโดยมากจะพบอุดกั้นใน bronchial tree มากกว่า แต่ถ้าวัตถุที่มีขนาดใหญ่และ แหลมคม หรือขอบไม่เรียบก็อาจติดอยู่ที่ larynx ได้ โดยเฉพาะในเด็กอายุต่ำกว่า 1 ปี

ตำแหน่งที่พบในทางเดินหายใจส่วนปลายของเด็กพบได้เท่า ๆ กันทั้ง 2 ข้าง ซ้ายและขวา เนื่องจาก bronchus ของเด็กทำมุมเท่า ๆ กัน ซึ่งต่างจากผู้ใหญ่ที่ข้างขวามีมุมแคบกว่า

ในผู้ใหญ่จะพบอุบัติการณ์สิ่งแปลกปลอมอุดกั้นในทางเดินหายใจดังนี้

• Larynx: 3%
• Trachea/carina: 13%
• Right lung: 60% (52% in the main bronchus, 6% in the lower lobe bronchus, and < 1% in the middle lobe bronchus)
• Left lung: 23% (18% in the main bronchus and 5% in the lower bronchus)
• Bilateral: 2%