การรักษานิ่วในระบบทางเดินปัสสาวะด้วยยา Alpha blockers

นพ.ธนาวุฑฒ์ โสภักดี

นิ่วในระบบทางเดินปัสสาวะเป็นหินแข็งที่สร้างขึ้นภายในไต ท่อไต กระเพาะปัสสาวะ ซึ่งทำให้เกิดอาการปวดอย่างรุนแรงได้ นิ่วในระบบทางเดินปัสสาวะที่พบบ่อยที่สุดคือ นิ่วไต ในช่วงหลังพบนิ่วในท่อไตสูงขึ้น นิ่วในท่อไตเกิดขึ้นจากความไม่สมดุลของปริมาณเกลือแร่และแร่ธาตุในปัสสาวะ แร่ธาตุเหล่านี้จะก่อตัวขึ้นเป็นผลึกซึ่งมักจะมีขนาดเล็ก และถูกปล่อยผ่านออกไปทางปัสสาวะโดยไม่สร้างอันตรายใด ๆ อย่างไรก็ตาม มันสามารถที่จะสร้างขึ้นภายในท่อไตได้เช่นกัน นิ่วในท่อไตส่วนใหญ่เกิดจากเกลือแคลเซียม แต่อาจมีส่วนประกอบอื่น ๆ ร่วมด้วย ได้แก่ กรดยูริก, ซิสเตอีน เป็นต้น โดยขนาดและรูปร่างจะแตกต่างกันไป นิ่วในท่อไตสามารถหลุดออกไปกับปัสสาวะ ไหลจากท่อไตไปยังกระเพาะปัสสาวะได้ แต่ขณะที่นิ่วไหลผ่านจะทำให้เกิดอาการปวดอย่างมากได้

วิธีการรักษานิ่วท่อไตขึ้นอยู่กับชนิด ขนาด และสาเหตุของการเกิดนิ่ว แต่โดยส่วนใหญ่สามารถหายได้โดยไม่ต้องได้รับการผ่าตัด โดยการรักษาแบ่งออกเป็น 2 แบบหลัก ๆ ดังนี้ 1. การรักษาแบบประคับประคอง ทำในกรณีที่ขนาดนิ่วน้อยกว่า 5 มิลลิเมตร เพราะนิ่วสามารถไหลผ่านออกมาทางปัสสาวะได้เอง โดยแพทย์จะจ่ายยาแก้อาการปวด ร่วมกับแนะนำให้ดื่มน้ำมาก ๆ เพื่อช่วยขจัดนิ่วออก แต่หากนิ่วไม่ถูกกำจัดออกภายใน 6 สัปดาห์ 2. การรักษาแบบเฉพาะเจาะจง กรณีตรวจพบว่ามีการติดเชื้อในทางเดินปัสสาวะ แพทย์จะพิจารณาให้ยาปฏิชีวนะ และถ้ากรณีที่ไม่ต้องการกำจัดนิ่วออกทันทีอาจพิจารณาให้ยา Alpha blockers ซึ่งจะช่วยให้นิ่วไหลออกมาได้ดีขึ้น แต่หากนิ่วมีขนาดใหญ่ แพทย์จะพิจารณาการรักษาด้วยวิธีอื่นต่อไป เช่น ESWL เป็นการสลายนิ่วโดยใช้คลื่นเสียงความถี่สูง โดยมักจะต้องทำหลายครั้งกว่าที่จะสลายนิ่วได้หมด แต่เป็นวิธีที่ไม่รุนแรง มีภาวะแทรกซ้อนน้อย

จากการรวบรวมข้อมูลเชิงประจักษ์เกี่ยวกับการให้ยา Alpha blockers เพื่อรักษานิ่วท่อไตพบรายงานการวิจัย 32 การศึกษา รวบรวมผู้ถูกศึกษาจำนวน 5,864 คน พบว่ากลุ่มที่ปลอดจากอาการหลังได้ยา Alpha blockers มีอัตราสูงมาก (RR 1.48, 95% CI 1.33-1.64) เปรียบเทียบกับกลุ่มที่รักษามาตรฐาน อัตราการหลุดออกของนิ่วเร็วขึ้นเป็น 2.91 วัน (MD -2.91, 95% CI -4.00 ถึง -1.81) ยา Alpha blockers ช่วยลดอาการปวดได้ดีกว่าการรักษามาตรฐาน (MD -0.48, 95% CI -0.94 ถึง -0.01) ยา Alpha blockers ช่วยให้ลดอัตราการใช้ยาแก้ปวด diclofenac (MD -38.17 mg, 95% CI -74.93 ถึง -1.41) ยา Alpha blockers ช่วยลดอัตราการนอนโรงพยาบาล (RR 0.35, 95% CI 0.13-0.97) อัตราการเกิดผลข้างเคียงจากยา Alpha blockers น้อยมาก
กล่าวโดยสรุป ยากลุ่ม Alpha blockers เป็นยาที่มีประสิทธิภาพในการรักษานิ่วในท่อไต ช่วยให้นิ่วท่อไตหลุดจากระบบทางเดินปัสสาวะได้ดี